Nirāmisa Sukha / Nirāmisa Sukha

Revised September 15, 2017; July 1, 2018; June 15, 2020; September 17, 2021; rewritten October 15, 2022; July 30, 2023

Sửa đổi ngày 15/09/2017; 01/07/2018; 15/06/2020; 17/09/2021; viết lại ngày 15/10/2022; 30/07/2023

Sāmisa, nirāmisa, and nirāmisatara are qualities associated with kāma loka, above kāma loka, and Nibbāna.

Sāmisa, nirāmisa và nirāmisatara là những phẩm tính gắn với kāma loka, các cảnh giới trên kāma loka, và Nibbāna.

Sāmisa, Nirāmisa, Nirāmisatara

Sāmisa, Nirāmisa, Nirāmisatara

  1. Those three terms describe various qualities associated with kāma loka, above kāma loka (Brahma loka), and Nibbāna.

Ba thuật ngữ này mô tả các phẩm tính khác nhau gắn với kāma loka, các cảnh giới trên kāma loka (Brahma loka), và Nibbāna.

  • The basic concepts can be understood by looking at the three types of sukha. See “Three Kinds of Happiness – What is Nirāmisa Sukha?”

Các khái niệm cơ bản có thể được hiểu qua ba loại sukha. Xem “Three Kinds of Happiness – What is Nirāmisa Sukha?”

  • Thus sāmisa sukha is the pleasure that arises while enjoying all five sensory inputs, particularly those associated with taste, smell, and body touch. Those are present only in kāma loka, which includes the six Deva

Vì vậy, sāmisa sukha là lạc khởi lên khi hưởng thụ cả năm căn, đặc biệt các đối tượng vị, hương và xúc. Những điều này chỉ hiện hữu trong kāma loka, bao gồm sáu cõi Deva.

  • There is better happiness in giving up sensory pleasures (i.e., transcending kāma loka) and getting to jhāna. That is nirāmisa sukha experienced in rūpāvacara Brahma Those are temporary for anāriya versions and permanent for Ariya (Noble) versions.

Có một loại hạnh phúc cao hơn khi từ bỏ dục lạc giác quan (tức vượt qua kāma loka) và đạt jhāna. Đó là nirāmisa sukha được trải nghiệm ở các cõi Brahma rūpāvacara. Với phiên bản anāriya thì tạm thời, còn với bậc Thánh (Ariya) thì thường hằng.

  • The ultimate nirāmisa sukha is nirāmisatara. It is reached at the Arahant stage and holds for a living Arahant.

Lạc nirāmisa tột cùng là nirāmisatara. Nó đạt được ở quả vị Arahant và hiện hữu nơi một Arahant còn sống.

“WebLink: suttācentral: Nirāmisa Suttā (SN 36.31)” trình bày chi tiết các khía cạnh của ba thuật ngữ này. Hãy cùng điểm qua suttā này.

Nirāmisa Suttā (SN 36.31)

Nirāmisa Suttā (SN 36.31)

  1. Nirāmisa Suttā discusses several aspects of sāmisa, nirāmisa, and nirāmisatara. Those are pīti (joy), sukha (happiness), upekkhā (neutral mindset), and vimokkha (freedom/liberation). Let us quickly discuss what these entities mean.

Nirāmisa Suttā bàn về nhiều khía cạnh của sāmisa, nirāmisa và nirāmisatara: pīti (hỷ/niềm vui), sukha (lạc/hạnh phúc), upekkhā (xả/tâm trung tính), và vimokkha (giải thoát/tự do). Hãy lược giải ý nghĩa của các thuật ngữ này.

  • As discussed in “Three Kinds of Happiness – What is Nirāmisa Sukha?” pīti and vedanā are different mental factors (cetasika). Sukha is a type of vedanā.

Như đã bàn trong “Three Kinds of Happiness – What is Nirāmisa Sukha?”, pīti và vedanā là những tâm sở (cetasika) khác nhau. Sukha là một loại vedanā.

  • Upekkhā means neutrality.

Upekkhā có nghĩa là trung tính/xả.

  • Vimokkha means transcending some state or overcoming that state, i.e., freedom/liberation from that state.

Vimokkha nghĩa là vượt thoát/vượt lên khỏi một trạng thái, tức tự do/giải thoát khỏi trạng thái đó.

  • In general, Nibbāna is the release from this world, and the world consists of kāma loka, rūpa loka, and arūpa loka. But pīti and sukha are not present in certain higher realms, particularly in arūpa loka.

Nói chung, Nibbāna là sự thoát ly khỏi thế giới này; thế giới gồm kāma loka, rūpa loka và arūpa loka. Nhưng pīti và sukha không hiện hữu ở một số cảnh giới cao, đặc biệt trong arūpa loka.

  • I will translate the descriptions of each category.

Tôi sẽ chuyển ngữ phần mô tả của từng hạng mục.

Sāmisa, Nirāmisa, and Nirāmisatara Categories for Pīti and Sukha

Các hạng mục Sāmisa, Nirāmisa và Nirāmisatara đối với Pīti và Sukha

  1. Pīti and sukha are fully experienced in the kāma loka and are associated with the five types of kāma guṇa. They are associated with sights, sounds, tastes, smells, and bodily contacts. See “Kāma Guṇa – Origin of Attachment (Taṇhā)” and “Kāma Rāga Dominates Rūpa Rāga and Arūpa Rāga.” [guṇa : [m.] virtue; quality; a cord or string; a bow-string; (with numerals: diguṇa = twofold).]

Pīti và sukha được trải nghiệm trọn vẹn trong kāma loka và gắn với năm loại kāma guṇa. Chúng liên hệ đến cảnh, âm thanh, vị, hương và xúc chạm thân. Xem “Kāma Guṇa – Origin of Attachment (Taṇhā)” và “Kāma Rāga Dominates Rūpa Rāga and Arūpa Rāga.” [guṇa: [danh từ giống đực] đức, phẩm chất; sợi dây; dây cung; (với số từ: diguṇa = gấp đôi).]

  • Thus, pīti and sukha arising from sensory contact with eyes, ears, tongue, nose, and the body are sāmisa pīti and sukha.

Vì thế, pīti và sukha khởi lên từ xúc chạm năm căn—mắt, tai, lưỡi, mũi và thân—là sāmisa pīti và sukha.

  • When one transcends the kāma loka and enters the first or the second jhāna, a different kind of pīti is experienced in those two jhānā. They are jhānaṅga (jhāna factors) and are of “higher quality.” That is nirāmisa pīti.

Khi vượt qua kāma loka và vào jhāna thứ nhất hoặc thứ hai, một loại pīti khác được trải nghiệm trong hai jhāna ấy. Chúng là jhānaṅga (các yếu tố jhāna) và có “chất lượng” cao hơn. Đó là nirāmisa pīti.

  • Proceeding to the next (third) jhāna, pīti jhānaṅga goes away and only sukha Thus, nirāmisa sukha is experienced in the first three jhānā.

Tiến đến jhāna tiếp theo (thứ ba), pīti jhānaṅga mất đi và chỉ còn sukha. Do đó, nirāmisa sukha được trải nghiệm trong ba jhāna đầu.

  • The ultimate versions of pīti and sukha (nirāmisatara pīti and sukha) are reached at the Arahant

Mức độ tột cùng của pīti và sukha (nirāmisatara pīti và sukha) đạt được ở quả vị Arahant.

Sāmisa, Nirāmisa, and Nirāmisatara Categories for Upekkhā

Các hạng mục Sāmisa, Nirāmisa và Nirāmisatara đối với Upekkhā

  1. When sensory contact with eyes, ears, tongue, nose, and the body leads to a “neutral state of mind” that is sāmisa upekkhā (also called “adukkhamasukha”).

Khi xúc chạm giác quan qua mắt, tai, lưỡi, mũi và thân dẫn đến một “trạng thái tâm trung tính” thì đó là sāmisa upekkhā (cũng gọi là “adukkhamasukha”).

  • When a “neutral state of mind” is reached at the fourth jhāna (after overcoming nirāmisa pīti and sukha; see #3 above) that is nirāmisa upekkhā.

Khi đạt “tâm trung tính” ở jhāna thứ tư (sau khi vượt qua nirāmisa pīti và sukha; xem #3 ở trên) thì đó là nirāmisa upekkhā.

  • The ultimate version of upekkhā (nirāmisatara upekkhā) is reached at the Arahant

Mức độ tột cùng của upekkhā (nirāmisatara upekkhā) đạt đến ở quả vị Arahant.

Sāmisa, Nirāmisa, and Nirāmisatara Categories for Vimokkha

Các hạng mục Sāmisa, Nirāmisa và Nirāmisatara đối với Vimokkha

  1. When one transcends the kāma loka and enters rūpa loka (i.e., rūpāvacara jhāna) that is liberation from the kāma loka. In the suttā this is expressed by “Rūpappaṭisaṁyutto vimokkho sāmiso vimokkho,” or “entering the rūpa loka is sāmiso vimokkho.”

Khi vượt qua kāma loka và vào rūpa loka (tức là các rūpāvacara jhāna), đó là sự giải thoát khỏi kāma loka. Trong suttā diễn tả là “Rūpappaṭisaṁyutto vimokkho sāmiso vimokkho,” nghĩa là “vào rūpa loka là sāmiso vimokkho.”

  • Nirāmisa vimokkha is attained when one overcomes the rūpa loka and enters arūpa loka (i.e., arūpāvacara jhāna). That is liberation from the rūpa loka and entering the higher arūpa loka. Suffering is even less there.

Nirāmisa vimokkha đạt được khi vượt qua rūpa loka và vào arūpa loka (tức các arūpāvacara jhāna). Đó là giải thoát khỏi rūpa loka và vào arūpa loka cao hơn, nơi khổ ít hơn nữa.

  • But the “ultimate release from all suffering” is with the Arahanthood. That is nirāmisatara vimokkha.

Nhưng “giải thoát tối hậu khỏi mọi khổ” là ở Quả vị Arahant. Đó là nirāmisatara vimokkha.

  • What we discussed above is the essence of the Nirāmisa Suttā (SN 36.31).

Những điều vừa bàn là tinh yếu của Nirāmisa Suttā (SN 36.31).

Discussion

Thảo luận

  1. The nirāmisatara pīti, sukha, or upekkhā are experienced by a living Arahant who has transcended the corresponding sāmisa and nirāmisa

Nirāmisatara pīti, sukha hay upekkhā được trải nghiệm bởi một Arahant còn sống đã vượt qua các trạng thái sāmisa và nirāmisa tương ứng.

  • There are no words to describe the “Nibbāna sukha” state of an Arahant after Parinibbāna (or an Arahant in nirodha samāpatti). They will not be reborn in ANY realm of this world. All we can say is that there will be absolutely no suffering after Parinibbāna. Ven. Sāriputta explained that in the “WebLink: suttācentral: Nibbānasukha Suttā (AN 9.34).”

Không có từ ngữ để mô tả trạng thái “Nibbāna sukha” của một Arahant sau Parinibbāna (hoặc một Arahant trong nirodha samāpatti). Các vị ấy sẽ không tái sinh ở BẤT KỲ cõi nào trong thế giới này. Điều duy nhất có thể nói là sau Parinibbāna sẽ hoàn toàn không còn khổ. Tôn giả Sāriputta giảng trong “WebLink: suttācentral: Nibbānasukha Suttā (AN 9.34).”

  • The status of an Arahant is not understandable to those just starting on the Path. It is better not to think that far at the beginning because that could lead to confusion.

Địa vị/trạng thái của một Arahant vượt ngoài sự hiểu biết của người mới bắt đầu trên Đạo. Lúc đầu không nên nghĩ quá xa vì dễ sinh rối trí.

  • The closest analogy for the “Nibbāna sukha” or “Nibbānic bliss” is the following: Think of someone who has had a chronic headache since infancy and has never had a moment without it. How would that person feel if the headache went away? That relief is not a vedanā but a “blissful experience” for that person.

Ví dụ gần nhất cho “Nibbāna sukha” hay “lạc Nibbāna” là thế này: Hãy nghĩ về người bị đau đầu mãn tính từ tấm bé, chưa từng có phút giây không đau. Nếu cơn đau biến mất, họ sẽ cảm thấy thế nào? Sự nhẹ nhõm ấy không phải một vedanā mà là một “trải nghiệm hỷ lạc.”

Tham khảo thêm trong “WebLink: suttācentral: Paṭhamavibhaṅga Suttā (SN 48.36).”

  1. The Buddha never said there is no sāmisa sukha/pīti (sensory pleasure/joy) to be had in this world. The only reason people cling to this world is BECAUSE of the sensory delights available.

Đức Phật chưa từng nói rằng không có sāmisa sukha/pīti (lạc/hỷ thuộc giác quan) ở đời. Lý do người ta bám chấp thế giới này chính là VÌ các thú vui giác quan sẵn có.

  • Buddha taught that such sensory pleasures are short-lived and lead to harmful consequences in the future. Even if one inherits a fortune and lives in luxury for a whole life, suffering is inevitable in the next life or the one after that. The real suffering (dukkha) is in the four lowest realms (apāyā).

Ngài dạy rằng các lạc thú giác quan ấy chóng tàn và dẫn tới hệ quả bất lợi về sau. Dù thừa hưởng gia tài và sống trong xa hoa suốt đời, khổ vẫn không tránh khỏi ở đời sau hoặc đời sau nữa. Khổ đích thực (dukkha) nằm ở bốn cõi thấp nhất (apāyā).

  • We all live with a baseline “chronic headache” that we don’t even realize. We have gotten used to it and don’t even realize we have headaches. Only when that ever-present “stress” goes away, that one starts feeling the “reduced stress” of nirāmisa sukha. That is the real inspiration for attaining the higher stages of Nibbāna.

Tất cả chúng ta sống với một “cơn đau đầu mãn tính” nền mà chính mình không nhận ra. Vì đã quen nên ta thậm chí không biết là mình đang đau đầu. Chỉ khi cái “căng thẳng” thường trực ấy biến mất, ta mới bắt đầu cảm được sự “giảm áp” của nirāmisa sukha. Đó mới là nguồn cảm hứng thực sự để hướng tới các tầng bậc cao hơn của Nibbāna.

  1. It is essential to realize that nirāmisa sukha cannot be attained by “just giving up things” or by leaving everything behind and going to seclusion. Some yogis (even today) cultivate jhāna by “hiding from sensual pleasures in jungles.” But any jhāna cultivated without comprehension of the Four Noble Truths/Paṭicca Samuppāda/Tilakkhaṇa are mundane (anāriya) jhāna.

Điều cần hiểu là nirāmisa sukha không thể đạt được chỉ bằng cách “từ bỏ mọi thứ” hay bỏ hết để ẩn cư. Một số yogi (ngày nay vẫn có) tu tập jhāna bằng cách “trốn tránh dục lạc trong rừng.” Nhưng bất kỳ jhāna nào được tu mà không thấu đạt Tứ Diệu Đế/Paṭicca Samuppāda/Tilakkhaṇa đều là jhāna thế tục (anāriya).

  • Such yogis will be born in a Brahma realm and will enjoy nirāmisa sukha/pīti until the end of that existence. After that, they can be reborn in any realm because they are not released from even the apāyās.

Những vị như vậy sẽ sinh về một cõi Brahma và hưởng nirāmisa sukha/pīti cho đến hết kiếp sống ấy. Sau đó họ có thể tái sinh ở bất kỳ cõi nào vì chưa thoát khỏi cả các apāyā.

  • Only when one gets to the Sotāpanna stage by comprehending the Four Noble Truths/Paṭicca Samuppāda/Tilakkhaṇa that one will be free from the apāyās.

Chỉ khi đạt đến bậc Sotāpanna bằng cách thấu đạt Tứ Diệu Đế/Paṭicca Samuppāda/Tilakkhaṇa thì mới thoát khỏi các apāyā.

  • Thus, “giving up worldly things” needs to come through a proper understanding of the fundamental nature of “this world.” Many people gave up worldly things and became bhikkhus, but only after seeing the fruitlessness of craving for material things.

Do đó, “từ bỏ những pháp/thứ thế gian” phải đến từ sự hiểu đúng về bản chất nền tảng của “thế giới này.” Nhiều người đã xả bỏ và trở thành các bhikkhu, nhưng là sau khi thấy rõ sự vô ích của tham ái vật chất.

  1. The mind’s nature is to see the benefit or pleasure of something before embracing it.

Bản tánh của tâm là phải thấy lợi ích hay niềm vui của một điều gì đó trước khi ôm lấy nó.

  • One may force the mind to “forcibly give up” some sensory pleasures, but one cannot sustain that effort. “Giving up” happens automatically with realizing anicca/anatta

Ta có thể ép tâm “cưỡng từ bỏ” vài lạc thú giác quan, nhưng không thể duy trì lâu. Sự “buông bỏ” sẽ tự xảy ra khi thấy ra bản chất anicca/anatta.

  • The mind has to “see” that there is a better option than the sāmisa sukha or sensory pleasures. When one starts on the Path and lives a moral life, one will gradually see the nirāmisa sukha

Tâm phải “thấy” rằng có lựa chọn tốt hơn sāmisa sukha hay lạc thú giác quan. Khi khởi tu Đạo và sống đạo đức, ta sẽ dần thấy nirāmisa sukha hiển lộ.

  1. The Buddha gave a simile to explain this effect. When people took to the oceans to look for new lands in the old days, they took caged birds. When they got lost, they released a bird. The bird would fly around and return to the ship if it did not see land.

Đức Phật đưa ví dụ để giải thích điều này. Xưa kia con người ra khơi tìm những vùng đất mới, người ta mang theo chim nhốt trong lồng. Khi họ lạc hướng, họ thả chim ra. Chim bay một vòng, nếu không thấy đất liền thì quay về thuyền.

  • The same is true for the mind. It will not latch on to something new (nirāmisa sukha) unless it is better than the one it already has (sāmisa sukha).

Tâm cũng vậy. Nó sẽ không bám vào điều mới (nirāmisa sukha) trừ khi điều ấy tốt hơn cái nó đang có (sāmisa sukha).

  • The nirāmisatara sukha experienced by a living Arahant or the Nibbāna sukha (which is not a vedanā) realized after the Parinibbāna of an Arahant is even better. When one realizes that it is possible to get there (by recovering the “hidden pure mind”), one will start seeing both sāmisa sukha in the kāma loka and nirāmisa sukha in Brahma loka to be of “anicca nature;” see “True Happiness Is the Absence of Suffering.”

Nirāmisatara sukha được một Arahant còn sống trải nghiệm, hay Nibbāna sukha (không phải là một vedanā) được nhận ra sau Parinibbāna của một Arahant, còn tốt hơn nữa. Khi thấy mình có thể đạt đến đó (bằng cách khôi phục “tâm trong sáng bị ẩn”), ta sẽ bắt đầu thấy cả sāmisa sukha ở kāma loka lẫn nirāmisa sukha ở Brahma loka đều mang “bản chất anicca”; xem “True Happiness Is the Absence of Suffering.”

  • The points in #9 and #10 are discussed in the Cūḷadukkhakkhandha Suttā (MN 14).

Các điểm ở #9 và #10 được bàn trong Cūḷadukkhakkhandha Suttā (MN 14).