Introduction – A Scientific Approach to Buddha Dhamma / Dẫn nhập – một cách tiếp cận khoa học đối với Dhamma của Đức Phật

July 31, 2020; revised August 2, 2020
Ngày 31/07/2020; sửa ngày 02/08/2020

A Scientific Approach to Buddha Dhamma
Một cách Tiếp cận Khoa học đối với Dhamma của Đức Phật

  1. Buddha Dhamma is the Grand Unified Theory (a theory that explains everything about this world) that scientists are seeking. They do not realize it because the correct version of it, with its deeper aspects, has not been available in English. There are two major relevant points.

Dhamma của Đức Phật chính là “Thuyết Hợp Nhất Lớn” (một lý thuyết giải thích toàn bộ thế giới này) mà các nhà khoa học đang tìm kiếm. Họ không biết điều đó vì hiện chưa có bản tiếng Anh đúng về các khía cạnh sâu xa của nó. Có hai điểm then chốt liên quan.

  • First, scientists will never get to a Grand Unified Theory until they realize that mental phenomena must be a part of such a theory. Modern science only focuses on just “material phenomena.” The reason is the following incorrect assumption by them: Psychological (mental) aspects arise from matter. The Buddha taught that it is the other way around: Mind is the forerunner of ALL phenomena, mental and material.

Thứ nhất, các nhà khoa học sẽ không bao giờ đạt tới Thuyết Hợp Nhất Lớn nếu không nhận ra rằng các hiện tượng tâm phải là một phần của lý thuyết ấy. Khoa học hiện đại chỉ tập trung vào “các hiện tượng vật chất.” Nguyên do là một giả định sai rằng: các phương diện tâm lý (tâm) phát sinh từ vật chất. Đức Phật dạy ngược lại: Tâm dẫn đầu TẤT CẢ các pháp, từ phương diện tinh thần đến vật chất.

  • The second point is the following. When scientists propose a brand new theory, they just use a set of assumptions. Some assumptions (axioms) are revolutionary and opposed by other scientists at the beginning. We will discuss such a prominent case below. The point is that they are not starting off with a truly essential set of axioms that cover mental as well as physical phenomena.

Điểm thứ hai như sau. Khi các nhà khoa học đề xuất một lý thuyết hoàn toàn mới, họ dựa vào một loạt giả định. Một số giả định (tiên đề) mang tính cách mạng và ban đầu bị phản đối. Ta sẽ bàn một trường hợp nổi bật bên dưới. Vấn đề là họ không bắt đầu bằng một hệ tiên đề thật sự thiết yếu bao trùm cả hiện tượng tinh thần và vật chất.

I will use the standard scientific method in this series of posts. I will start with a set of “assumptions,” even though those are NOT ASSUMPTIONS for a Buddha. Upon attaining the Buddhahood, a Buddha DISCOVERS those fundamental laws of Nature.

Trong loạt bài này, tôi sẽ dùng phương pháp khoa học chuẩn. Tôi sẽ bắt đầu với một tập “giả định”, dù thực ra với một vị Phật thì đó KHÔNG PHẢI giả định. Khi chứng đắc Phật quả, một vị Phật KHÁM PHÁ các định luật nền tảng của Tự nhiên.

What Is a Scientific Approach?

Một cách Tiếp cận Khoa học Là gì?

  1. Most of the time, science makes progress in a gradual step-by-step way. An existing scientific theory is “tweaked” to get a better agreement with new experimental results.

Phần lớn thời gian, khoa học tiến bộ từng bước. Một lý thuyết hiện có được “điều chỉnh” để khớp hơn với kết quả thực nghiệm mới.

  • However, In some cases, scientists come with “previously unheard” theories to explain new observations. Most other scientists are first skeptical about such a drastically new approach. But if it turns out to be able to explain observations, then it becomes accepted over time.

Tuy nhiên, đôi khi các nhà khoa học đưa ra những lý thuyết “chưa từng nghe” để giải thích quan sát mới. Đa số ban đầu hoài nghi cách tiếp cận đổi mới mạnh như vậy. Nhưng nếu các lý thuyết giải thích được các quan sát, theo thời gian nó sẽ được chấp nhận.

  • Such a “revolutionary change” is a paradigm change. A good example is theories on atomic structure. There, paradigm changes happened twice within the past 100 years, as we will see below.

Một “sự thay đổi mang tính cách mạng” như thế gọi là đổi mô hình. Ví dụ điển hình là các lý thuyết về cấu trúc nguyên tử. Ở đó, đã có hai lần đổi mô hình trong 100 năm qua, như ta sẽ thấy dưới đây.

Western Theories of the Atom Started with Democritus

Các Lý thuyết phương Tây về Nguyên tử Khởi đầu từ Democritus

  1. Around the time of the Buddha, Democritus (400 B.C.E.) proposed that all matter is made of indivisible particles called atoms. But nothing much was known about atoms at that time.

Vào thời của Đức Phật, Democritus (khoảng 400 TCN) đề xuất rằng mọi vật chất cấu thành bởi các hạt không thể chia nhỏ gọi là nguyên tử. Khi ấy hầu như ai chưa biết gì nhiều về nguyên tử.

  • Democritus just assumed that if one keeps cutting in half a piece of a given material (say, an aluminum foil), it will reach a stage where it would not be possible to cut. That ultimate “indivisible” unit, he called an “atom.”

Democritus đơn giản giả định rằng nếu cứ chẻ đôi một vật liệu (như tấm nhôm) mãi, sẽ đến lúc không thể chẻ nữa. Đơn vị “không thể chia” cuối cùng đó được ông gọi là “nguyên tử”.

  • That picture has changed drastically over the years, especially within the past 150 years or so.

Bức tranh đó đã thay đổi mạnh mẽ qua thời gian, đặc biệt trong khoảng 150 năm trở lại đây.

  • Of course, Buddha’s ultimate unit of matter was a suddhaṭṭhaka. It is also electrically-neutral, just as Democritus’ atom. However, a mind can create a suddhaṭṭhaka with javana citta. A suddhaṭṭhaka is a billionth times smaller than an atom in modern science. See, “The Origin of Matter – Suddhaṭṭhaka.”

Dĩ nhiên, đơn vị nhỏ nhất của vật chất theo Đức Phật là suddhaṭṭhaka. Nó cũng trung hòa điện, giống nguyên tử của Democritus. Tuy vậy, tâm có thể tạo suddhaṭṭhaka bằng javana citta. Một suddhaṭṭhaka nhỏ hơn nguyên tử trong khoa học hiện đại tới hàng tỷ lần. Xem “The Origin of Matter – Suddhaṭṭhaka.”

Modern Theories of the Atom

Các Lý thuyết Hiện đại về Nguyên tử

  1. John Dalton, in 1803, proposed a modern theory of the atom. He suggested that different materials are made of different atoms and that a given atom cannot be broken down into smaller parts.

Năm 1803, John Dalton đề xuất lý thuyết hiện đại về nguyên tử. Ông cho rằng các vật chất khác nhau được tạo bởi các nguyên tử khác nhau, và một nguyên tử nhất định không thể tách thành các phần nhỏ hơn.

  • For example, an oxygen atom would be eight times bigger than a hydrogen atom, but an oxygen atom CANNOT be made by combining eight hydrogen atoms. Hydrogen and oxygen have different types of “building blocks” or different atoms.

Ví dụ, một nguyên tử oxy “lớn gấp tám lần” một nguyên tử hydro, nhưng KHÔNG THỂ tạo nguyên tử oxy bằng cách ghép tám nguyên tử hydro. Hydro và oxy có các “khối cấu tạo” khác nhau, tức các nguyên tử khác nhau.

  • Dalton was able to make some progress with his model.

Mô hình của Dalton giúp đạt được một số tiến bộ.

Plum-Pudding Model of the Atom by J. J. Thomson

Mô hình Bánh pudding có Mận của Nguyên tử – J. J. Thomson

  1. In the late 1800s, there were many experiments on electrical discharges. J. J. Thomson discovered that negatively-charged electrons could be removed from an atom. Since atoms are electrically neutral, in 1904, he proposed that an atom is made of a positively-charged material with electrons embedded in it.

Cuối thế kỷ 19, có nhiều thí nghiệm về phóng điện. J. J. Thomson phát hiện các electron mang điện âm có thể tách khỏi nguyên tử. Do nguyên tử trung hòa điện, năm 1904 ông đề xuất nguyên tử gồm một khối vật chất mang điện dương với các electron “cắm” bên trong.

Tương tự như trái mận nằm trong bánh pudding, nên mô hình ấy được gọi là “mô hình bánh pudding có mận”. Xem “WebLink: wikipedia.org: Plum Pudding Model”.

The following video illustrates this point:

Video sau minh họa điểm này:

WebLink: youtube: Discovery of the Electron: Cathode Ray Tube Experiment

  • Therefore, the indivisibility of the atom was no longer accepted. Yet, Thomson’s model still preserved one aspect of the original model of Democritus. An atom could be visualized as a “single unit” with two kinds of particles packed together. Later on, the positively-charged component was found to be due to protons, and a neutral particle (neutron) was also found to be inside an atom.

Bởi vậy, quan niệm nguyên tử “không thể chia” không còn được chấp nhận. Dù thế, mô hình của Thomson vẫn giữ một nét từ Democritus: có thể hình dung nguyên tử như một “khối đơn” gồm hai loại hạt được đóng gói chung. Về sau, thành phần dương được xác định là proton, và người ta cũng phát hiện một hạt trung hòa (neutron) trong nguyên tử.

Rutherford’s Discovery of Mass-Concentrated Nucleus

Khám Phá Hạt Nhân Tập Trung Khối Lượng của Rutherford

  1. Soon after that another English physicist, Ernest Rutherford, directed small alpha particles (much smaller than an atom) to a thin gold foil. He observed that most particles went right through the foil. However, some got deflected and a few even bounced back. It appeared that the atoms were mostly empty space, but there was something dense and small in there that bounced off some of the projectile particles.

Không lâu sau đó, nhà vật lý người Anh Ernest Rutherford bắn các hạt alpha nhỏ (nhỏ hơn nguyên tử rất nhiều) vào một lá vàng mỏng. Ông quan sát thấy phần lớn hạt xuyên thẳng qua lá vàng, nhưng một số bị lệch hướng và vài hạt thậm chí dội ngược lại. Có vẻ nguyên tử chủ yếu là khoảng trống, nhưng có một phần nhỏ, đặc bên trong khiến một số hạt bị bật ra.

  • Based on those experiments, Rutherford, in 1911, proposed a radically new theory of the atom. He proposed that the positively-charged component of an atom be in a tiny volume in comparison to the rest of the atom. That central volume also contained the bulk of the mass of the atom. This region would be known as the “nucleus” of the atom. Negatively-charged electrons would be outside that nucleus, but Rutherford did not propose a model for that “outer layer” of the atom with electrons.

Dựa trên các thí nghiệm đó, năm 1911 Rutherford đề xuất một lý thuyết hoàn toàn mới về nguyên tử: thành phần mang điện dương nằm trong một vùng cực nhỏ so với toàn bộ nguyên tử. Vùng trung tâm ấy cũng chứa gần như toàn bộ khối lượng của nguyên tử — về sau gọi là “hạt nhân”. Các electron mang điện âm ở bên ngoài hạt nhân, nhưng Rutherford chưa nêu mô hình cho “lớp ngoài” này.

Bohr’s Planetary Model of the Atom

Mô Hình Nguyên Tử Kiểu “Hành Tinh” của Bohr

  1. In 1913, Niels Bohr came up with another paradigm change for atomic structure. He purposed that the electrons “revolved around” a tiny nucleus, a small core that contained all the protons. That is similar to the structure of the Solar System, where the planets revolve around the Sun.

Năm 1913, Niels Bohr đưa ra một thay đổi mô hình khác cho cấu trúc nguyên tử: các electron “chuyển động quanh” một hạt nhân nhỏ, là lõi chứa mọi proton — tương tự Hệ Mặt Trời, nơi các hành tinh quay quanh Mặt Trời.

  • Thus, some called it the “planetary model” another name for the “WebLink: wikipedia.org: Bohr Model.” That planetary model of the atom was able to explain many experimental observations.

Vì vậy, mô hình này được gọi là “mô hình hành tinh”, tức “WebLink: wikipedia.org: Bohr Model”. Mô hình đã giải thích được nhiều kết quả thực nghiệm.

WebLink: youtube: Discovery of the Nucleus: Rutherford’s Gold Foil Experiment

  • Atoms of different materials have different numbers of protons (and electrons). For example, a hydrogen atom has one proton in the nucleus and one electron moving around it. An oxygen atom has eight protons and eight electrons, etc.

Nguyên tử của các chất khác nhau có số proton (và electron) khác nhau. Chẳng hạn, nguyên tử hydro có một proton trong hạt nhân và một electron chuyển động xung quanh; nguyên tử oxy có tám proton và tám electron, v.v.

  • However, Bohr’s planetary model unable to explain a growing number of other observations.

Tuy nhiên, mô hình hành tinh của Bohr không giải thích được ngày càng nhiều các quan sát khác.

Quantum Mechanics

Cơ Học Lượng Tử

  1. In the end, the planetary model of the atom was replaced by another change of paradigm. That was the modern quantum mechanical treatment of the atom. It was first postulated by Wolfgang Pauli in 1925, using Heisenberg’s matrix mechanics.

Cuối cùng, mô hình hành tinh bị thay thế bởi một sự  thay đổi mô hình khác: cách tiếp cận lượng tử hiện đại về nguyên tử. Nền tảng đầu tiên do Wolfgang Pauli nêu năm 1925, dựa trên cơ học ma trận của Heisenberg.

  • Many other scientists including Einstein, Max Planck, Niels Bohr, and Erwin Schrödinger contributed to the development and refinement of the new quantum theory. They postulated the occurrence of energy in discrete quantities (quanta) in order to explain phenomena such as the spectrum of black-body radiation, the photoelectric effect, and the stability and spectra of atoms. Thus the name “quantum mechanics.”

Nhiều nhà khoa học khác như Einstein, Max Planck, Niels Bohr và Erwin Schrödinger đóng góp phát triển, hoàn thiện lý thuyết lượng tử mới. Họ nêu giả thuyết năng lượng xuất hiện theo lượng rời rạc (lượng tử) để giải thích các hiện tượng như phổ bức xạ vật đen, hiệu ứng quang điện, và tính ổn định cùng phổ của nguyên tử. Do đó có tên “cơ học lượng tử”.

  • In quantum theory, the position of an electron in an orbital cannot be specified. One could only calculate the likelihood of an electron being at a given location. It is known as the Copenhagen interpretation of quantum mechanics. See, “WebLink: wikipedia.org: Copenhagen interpretation.”

Trong lý thuyết lượng tử, không thể xác định chính xác vị trí electron trên quỹ đạo; chỉ có thể tính xác suất electron ở một vị trí nào đó. Cách hiểu đó gọi là “diễn giải Copenhagen”. Xem “WebLink: wikipedia.org: Copenhagen interpretation.”

  • That is the accepted theory at present. However, there are still many unresolved issues in quantum mechanics. Even though it is able to calculate the results of ANY experiment, it is “too abstract” for many, including Einstein. The current position is summarized by the sentence “Shut up and calculate!” as discussed in “WebLink: wikipedia.org: Copenhagen interpretation.” I have discussed a new interpretation of quantum mechanics, “Quantum Mechanics and Dhamma – Introduction.”

Đó là lý thuyết được chấp nhận hiện nay. Tuy vậy, cơ học lượng tử vẫn còn nhiều vấn đề chưa ngã ngũ. Dù có thể tính ra kết quả của BẤT KỲ thí nghiệm nào, nó lại “quá trừu tượng” với nhiều người, kể cả Einstein. Lập trường hiện tại gói gọn bằng câu “Im lặng mà tính đi!” như thảo luận trong “WebLink: wikipedia.org: Copenhagen interpretation.” Tôi cũng đã thảo luận một diễn giải mới ở “Quantum Mechanics and Dhamma – Introduction.”

Ability to Explain Observations – Primary Requirement of a Scientific Theory

Khả Năng Giải Thích Các Quan Sát – Điều Kiện Tiên Quyết của Một Lý Thuyết Khoa Học

  1. The determining factors of a scientific theory are the ability to explain observations and self-consistency. It does not matter how crazy the new theory appears to be, as long as it meets those two criteria. As we saw above, quantum theory is accepted today despite not being an “understandable” theory.

Hai yếu tố quyết định của một lý thuyết khoa học là khả năng giải thích quan sát và tính tự nhất quán. Lý thuyết có “kỳ quặc” đến đâu không quan trọng, miễn đáp ứng hai tiêu chí này. Như đã thấy, lý thuyết lượng tử vẫn được chấp nhận dù không phải là một lý thuyết “dễ hiểu”.

  • In fact, as long as a theory fulfills those criteria, objections by even the most prominent scientists cannot prevent a good theory from taking hold.

Thực tế, chỉ cần đáp ứng các tiêu chí ấy, phản đối từ những nhà khoa học hàng đầu cũng không ngăn một lý thuyết đúng đắn được thừa nhận.

  • For example, Einstein opposed quantum theory. He tried to come up with a “better explanation” until he died. Despite his objections, quantum theory became firmly established.
    Ví dụ, Einstein phản đối lý thuyết lượng tử và tìm kiếm “lời giải thích tốt hơn” cho đến cuối đời. Dẫu vậy, lý thuyết lượng tử vẫn vững vàng.
  • Quantum theory, in its current form, is incomprehensible to even many scientists. The problem is that it is just a mathematical tool to make calculations. Even physicists do not have an “intuitive grasp” of the underlying aspects of quantum mechanics.

Dưới dạng hiện nay, lý thuyết lượng tử vẫn khó hiểu với nhiều nhà khoa học. Vấn đề là nó phần lớn là công cụ toán học để tính toán; ngay cả các nhà vật lý cũng không có “trực giác” rõ ràng về những tầng sâu của cơ học lượng tử.

Scientific Approach to Buddha Dhamma

Cách Tiếp Cận Khoa Học đối với Dhamma của Đức Phật

  1. In this section, we will use the above discussed “scientific approach.” We will start with the “new theory about the world” put forth by the Buddha. It was a revolutionary theory 2600 years ago and still remains a revolutionary theory today.

Trong phần này, ta sẽ dùng “cách tiếp cận khoa học” vừa bàn. Ta bắt đầu bằng “lý thuyết mới về thế giới” do Đức Phật nêu ra. Nó là một lý thuyết mang tính cách mạng cách đây 2600 năm và đến nay vẫn còn như thế.

  • Just like even Einstein was unable to come to terms with the quantum theory, many people today find it difficult to comprehend Dhamma của Đức Phật.

Tương tự việc ngay cả Einstein cũng khó chấp nhận lý thuyết lượng tử, nhiều người ngày nay thấy khó thấu hiểu Dhamma của Đức Phật.

  • However, much of the current confusion lies in the fact that many people are not aware of the “full and complete theory” of Buddha Dhamma. They have seen only parts of Buddha’s theory and conclude that those ideas are too “esoteric” or “mystical.”

Tuy nhiên, phần lớn sự lẫn lộn hiện nay là do nhiều người chưa biết tới “toàn bộ lý thuyết đầy đủ” của Dhamma của Đức Phật. Họ chỉ thấy vài mảnh rời và vội kết luận rằng đó là những ý niệm quá “huyền bí” hay “khó hiểu”.

  • Yet, unlike quantum mechanics, anyone can understand Buddha Dhamma, if the basic principles are understood.

Tuy nhiên, không giống như cơ học lượng tử, bất kỳ ai cũng có thể hiểu Dhamma của Đức Phật nếu nắm được các nguyên lý cơ bản.

  • I hope that by presenting a “complete theory” using a “bottom-up approach” we can take a fresh perspective of some concepts like kamma, rebirth, and Nibbāna.

Tôi hy vọng rằng bằng cách trình bày một “lý thuyết hoàn chỉnh” dựa trên “cách tiếp cận từ dưới lên”, chúng ta có thể có một góc nhìn mới mẻ về các khái niệm như kamma, tái sinh và Nibbāna.

The Necessary Components of Buddha Dhamma

Những thành phần cần thiết của Dhamma của Đức Phật

  1. We need to convince ourselves of the validity of the basic concepts in Buddha Dhamma before being able to comprehend the deeper teachings like Paṭicca Samuppāda, Tilakkhaṇa (anicca, dukkha, anatta), and the Four Noble Truths.

Chúng ta cần tự mình xác chứng tính đúng đắn của các khái niệm cơ bản trong Dhamma của Đức Phật trước khi có thể thấu hiểu các giáo lý sâu xa hơn như Paṭicca Samuppāda, Tilakkhaṇa (anicca, dukkha, anatta) và Tứ Thánh Đế.

  • Those basic concepts (equivalent to “assumptions” or “axioms” in scientific theories) are the laws of kamma, the existence of 31 realms, and the rebirth process within those realms.

Những khái niệm cơ bản ấy (tương đương với “giả định” hay “tiên đề” trong các lý thuyết khoa học) là các quy luật của kamma, sự tồn tại của 31 cõi, và tiến trình tái sinh trong các cõi ấy.

  • However, those concepts are not assumptions. They are laws of Nature, discovered by a Buddha. When one starts understanding (and practicing) Buddha Dhamma, one will see the truth of that statement.

Tuy nhiên, những khái niệm đó không phải là giả định. Chúng là các quy luật của Tự nhiên, được một vị Phật khám phá ra. Khi ai đó bắt đầu hiểu (và thực hành) Dhamma của Đức Phật, người ấy sẽ thấy được chân lý của khẳng định này.

References

Tài liệu tham khảo

  1. Wikipedia article: “WebLink: wikipedia.org: Scientific method”

Bài viết trên Wikipedia, “WebLink: wikipedia.org: Scientific method”

  1. Another video providing a somewhat different perspective on the evolution of atomic theories:

Dưới đây là một video khác cung cấp một góc nhìn hơi khác về sự phát triển của các lý thuyết về nguyên tử:

WebLink: youtube: The History of Atomic Chemistry: Crash Course Chemistry #37